Eş Seçimi Nasıl Yapılmalı

EŞ SEÇİMİ

İlk insandan itibaren yaratılan tüm insanlarda karşı cinsle etkileşim içerisinde olma dürtüsü bulunmaktadır. Bireylerin yaşamlarının tamamında karşı cinsten insanlara ihtiyacı vardır ve bu ihtiyaç sonucunda bireyler karşı cinsleriyle iç içe yaşamaktadır. Bu ihtiyacın temelinde bireylerin kendi neslinin sürekliliğini sağlama isteği bulunmaktadır.

Evlilik, eş seçiminin ardından neslin sürekliliğini sağlama isteğiyle beraber aynı zamanda bireylerin hayatını bir düzen içinde devam ettirebilmesini ve toplumsal kurallara uygun hareket etmesini sağlamaktadır. Bireylerin yaşamı hem özel hayatında hem de kariyer alanında verdiği kararlar bütünü olarak tanımlanabilir. Eş seçimi, bireylerin yaşamında tercih ettikleri olguların içinde en önemlisi olarak değerlendirilen ve karşısındaki kişinin ideal eş olduğunu belirleyen önemli bir karardır.

Eş seçiminin neden önemli olduğu konusunda, bu seçim hayattaki en önemli kararlardan biridir. Mutlu bir evlilik doğru eş seçiminin gerçekleşmesinden geçmektedir. Kişi “kiminle evleneceğim” sorusuna cevap vermeden önce hem kendini hem de evleneceği kişiyi biyolojisiyle, zihniyle, duygularıyla, sosyoekonomik durumuyla yani akla gelebilecek her şeyle tanımalıdır.

Eş Seçimi Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Kriterler

Kişilerin eş seçimi sırasında dikkat ettikleri kriterler hissedilen duyguların yanında şu şekilde sıralanabilmektedir:

• Karşısındakinin statüsü
• Dış görünüşü
• Mizacı
• Hayata bakış açısı
• Gelir düzeyi
• Etnik kökeni
• Kültürü
• İdeolojik görüşü
• Yaşı

Bu süreçte önemli olan bazı noktalar vardır. Kişi ilk önce kendini ne kadar tanıdığının farkında olmalıdır. Sonrasında partnerinde olumlu ve olumsuz olarak nitelendirdiği özellikleri belirlemelidir. Hissedilen duyguların bu süreçte tek başına yeterli görülmemesi gerekmektedir.

Eş Seçimi Kuramları

Psikoloji alanında eş seçimi konusunda geliştirilen bazı kuramlar bulunmaktadır. Bu kuramlar eş seçiminde etkili kuramlardır. Bunları 8 ayrı başlıkta toplayabiliriz.

• Evrim yaklaşımı
• Psikanalitik kuram
• Ortak özellikler kuramı
• Zıt özellikler kuramı
• Birbirini tamamlayan gereksinimler görüşü
• Sosyal yapı kuramı
• Uyaran-değer-rol kuramı

EŞ SEÇİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Cinsiyet rolleri ve cinsiyet hakkındaki kalıp yargılar romantik ilişkileri ve eş seçimini büyük ölçüde etkilemektedir. Bireylerin yaşadıkları ilişki boyutunda bu ilişkinin ne şekilde ilerleyeceği ile ilgili belirgin düşünceler bulunmaktadır ve bu düşünceler toplumda yaygın olarak görülen yargılarla ilişkilendirilmiştir. Yapılan bir araştırmada partnerden üstün olma kaygısı erkeklerde %30 oranında daha yüksek bulunmuştur.

Kişinin yaşadığı toplumun kültür ve zihniyet özellikleri ortaya koyduğu bütün davranış ve tutumlarda kendisinden izler göstermektedir. Eş seçmek ve aile kurmak isteyen kişinin o zamana kadar oluşan zihniyet yapısına göre kişisel davranış ve tutumları farklılık gösterecektir. Nitekim karşısında bulunan eş adayı da kişisel farklılıkları ile birlikte, toplumsal zihniyet yapısının etkisini taşımaktadır. Dolayısıyla çiftler hem toplumun kişisel yapılarına etki etmesi hem de toplumun genel zihniyet yapısından etkilenmeleri bakımıyla farklılıklar barındırmaktadırlar.

Eş seçimi rastgele bir süreç değildir. Öyleyse, bu süreçte etkili olan faktörlerin anlaşılması gerekir. Bu düşüncelerden en fazla üzerinde durulan ise “benzerlik kuramı” olmaktadır. Bu kurama göre bireyler ırk, sosyoekonomik düzey, fiziksel çekicilik, etnik köken, din, toplumsal tercihler (tutumlar), eğitim düzeyi, aile yapısı, zekâ düzeyi ve ömür uzunluğu açısından kendilerine benzeyen bireylerle eşleşme eğiliminde olmaktadırlar. Pek çok araştırma eş seçiminde sadece eş adaylarında bulunan özelliklerin değil, bununla birlikte bireylerin evlilik olgusuna dair inançlarının da eş seçimini etkilediğini belirtmektedir.

DOĞRU İNSANI BULAMIYORUM, NEREDE HATA YAPIYORUM?

Eş seçiminde bireylerin yaptığı bazı hatalar vardır. Eş seçiminde bulunurken kişi bu hataları yapmamaya ve biraz önce bahsettiğimiz faktörlere dikkat etmelidir. Bu hatalar bazen bilinçli olarak yapılsa da bazıları bireyin bilinçaltındaki kalıplaşmış düşüncelerle alakalı olabilir.

Bilinçli olanları şöyle sıralayabiliriz:

• Zengin eş seçmek. Çok zengin olan bir erkek/kadın, karşı cins için oldukça ilgi çekici olabilir. Bolluk içinde yaşarım, elim sıcak sudan soğuk suya değmez düşünceleri eş seçiminde oldukça yaygındır. Burada, sadece zenginlikle mutlu olunamayacağı ve zenginliğin gelip geçici olduğu unutulmamalıdır.
• Yararlanırım düşüncesiyle eş seçmek. Bu düşünceyle eş seçmek, bir insanın bir özelliğinden, yönünden yararlanmak istemek bencilcedir ve mutlu bir ilişki sağlamaz, mutsuz bir ilişkiye büyük bir sebeptir.
• Ailenin onayı. Birey bu durumda kendi düşünceleri ve fikirlerine göre eş seçmek yerine sadece ailesinin fikirlerine göre eş seçer. Tek amaç onay almaktır ve büyük bir hatadır. Sonuç yine mutsuz bir ilişki olacaktır.
• Aileye isyan amaçlı eş seçmek. Bunu yapan bireylerin genellikle anne/babasıyla arasında sağlıklı bağlar yoktur. Birey yine mutlu olamayacağını göz ardı ederek sırf bir inat ve başkaldırma uğruna kendine uygun olmayan bir eş seçer.
• Flört bağımlılığından kurtulma isteği. Birey duygusal bağ kuramama durumundan, sürekli başka insanlarla flört etmekten sıkılmıştır ve ani bir kararla, aceleyle seçtiği ilk insanla evlenmeyi düşünür.
• Kendini mutlu edecek bir eş. Bu ilişkide mutluluk için çaba gösteren tek kişi seçilen eştir. Sonuç yine mutsuz bir ilişkidir.
• Cinsel tatmin. İnsanı hayatta mutlu edebilecek birçok şey varken sadece cinsellik odaklı bir eş seçimi yapmak mutlu bir ilişki sağlamayacaktır.

Bilinçaltında yatan düşüncelerde duyguların analiz edilmesi ve çocukluktan yetişkinliğe dek oluşan düşüncelerin hepsinin belirlenmesi gerekir. Bunun için de bir uzman desteği alınmalıdır. Bu bilinçaltı düşüncelerin sebep olduğu kalıpyargıları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Hep aynı karakterdeki insanlara aşık oluyorum.
• Beklentilerim çok yüksek.
• Beni beğenenleri ben beğenmiyorum.
• Özgürlüğüme çok düşkünüm.
• Niyetimin ciddi olduğunu gösterdiğimde terk ediliyorum.

EŞ SEÇİMİ İLE İLGİLİ KULLANILAN TESTLER

Romantizm ve Eş Seçimi Tutum Ölçeği (REST) ölçeği 2003 yılında Cobb, Larson ve Watson tarafından geliştirilmiş ve 2011 yılında Cihan Güngör, Yılmaz ve Balcı Çelik tarafından Türkçeye uyarlanmıştır.

Bu ölçekle birlikte kişilerin partner seçim kriterlerini ortaya koymak ve evlenme ile ilgili görüşlerini incelemek amaçlanmıştır. Ölçek 5’li Likert tipinde olup verilen her bir ifade için katılma düzeyi 1 puan (kesinlikle katılmıyorum) ile 5 puan (kesinlikle katılıyorum) arasında derecelendirilmiştir.

Ölçekte 7 alt boyut bulunmaktadır. Bunlar; yalnız ve tek doğru, aşk yeterli, beraber yaşama, tam güven, idealleştirme, çaba göstermeme, zıt kutuplar boyutlarıdır.