Psikoloji ve Pedagog Danışmanlık Hizmetleri
Bergson’a göre kahkaha bir tür sosyal kontrol biçimidir. Kahkaha sosyal gelenekleri ve sosyal düzeni güçlendirerek uyumu sağlar. Kabul edilen görgü kurallarına uyumu güçlendirmek adına herhangi bir sosyal düzen karşıtı eylemde organize bir biçimde kahkahayı kullanarak bireyleri mekanik bir biçimde davranmaya iteriz. Bu bağlamda bizim gibi toplumsal kültürlerde gülünç/komik duruma düşme korkusu daha yaygın görülebilir. Bireysel toplumlarda özsaygı, toplumsal bir kültürdeki bireyin sınıf arkadaşları tarafından nasıl görüldüğü ya da akrabaları tarafından nasıl biri olarak düşünüldüğünden daha önemli olabilir.
Gülünç durumun ne olduğu ve ne anlama geldiği ise bağlamsal veya bireysel olarak değişiklik gösterir. Araştırmalar geletofobik (gülünç duruma düşme korkusu yaşayan birey) birey sayısının ülkeden ülkeye hatta şehirden şehre bile değişebileceğini göstermektedir. Yapılan bir araştırmada Danimarka yüzde 2 ile en düşük geletofobik birey yüzdesine sahipken bu oran Afrika ve Asya ülkelerinde yüksek yüzdelerde seyretmektedir. (1)
Amerika örnekleminde yapılan bir araştırmada ise Asyalı Amerikalıların Avrupalı Amerikalılara göre gülünç duruma düşme konusunda daha fazla endişe yaşadıkları saptanmıştır.
Gülünç duruma düşme korkusu konusunda oluşan bağlamsal farklılıklarda hiyerarşik düzen ve utanç faktörü etkili olmuştur.
Sosyal fobi çeşitlerinden biri olan gülünç duruma düşme korkusu her yaştan bireyde görülebilir. Geletofobinin (gülünç duruma düşme korkusu) sebepleri ise yaştan yaşa değişiklik gösterir. Bebeklik döneminde anne veya bakım verenin çocukla yeterli düzeyde bağ kurmaması, çocuğun diğer bireylerle iletişime geçme noktasında da utangaçlık yaşamasına sebep olabilir. Çocukluk ve gençlik döneminde ise toplum içerisinde sürekli olarak gülünç duruma düşme deneyimleri bireyde travmatik bir etki bırakabilir.
Okul çağlarında zorbalığa uğrayan çocuklarda geletofobi görülebilir. Bazen de aile içerisinde “Böyle yaparsan herkes sana güler, bunu yapmamalısın.” gibi cümlelerle çocuğu gülme üzerinden terbiye etme ve sosyal düzen içerisinde uyum gösterecek şekilde yetiştirmek amaçlanır. Bergson’a göre kahkaha bu bağlamda bireyi toplumsal uyuma itecek bir baskı unsuru olarak kullanılır. Yetişkinlik döneminde ise alay veya taklit edilme bireyde travmatik bir etki yaratarak geletofobiye sebep olabilir. Yetişkinlikteki gülünç duruma düşme korkusu ise sosyal uyumu bozmaktan kaynaklanan korkuyla ilişkilendirilir.
Geletofobinin belirtileri 3 aşamada ortaya çıkar. İlk aşamada birey toplum içinde gülünç duruma düşme korkusu yaşar, ikinci aşamada birey herhangi bir kahkahayı bile kendisiyle ilişkilendirerek paranoid bozukluk gösterir, gülünç duruma düştüğü durumlarda olumsuz tepkiler verir ve gülünç duruma düşmemek için bazı başa çıkma stratejileri geliştirir.
Üçüncü aşamada ise gülünç duruma düşmemek adına oluşturduğu başa çıkma stratejilerini uygulamaya geçirir. Gündelik olayları kontrol altına almaya çalışarak kendini koruma, toplumsal hayatın içine girmekten kaçınma ve daha önce alay konusu olmuş bir kişinin durumunu kendine mal etme veya içselleştirme örnek olarak verilebilir. Ayrıca zamanla bazı psikosomatik rahatsızlıklara sahip olabilirler. Toplum içinde kızarma, titreme, baş ağrısı…
Sosyal fobi kapsamında değerlendirecek olursak gülünç duruma düşme korkusu yaşayan bireyler aşamalı olarak onu komik duruma düşürecek duruma maruz bırakılır.
Hemen Arayın
